VPN در دنیای واقعی چه کاربردی دارد؟

VPN در شبکه‌های واقعی معمولاً برای ۶ سناریوی مهم استفاده می‌شود:

1) دسترسی امن کارمندان از راه دور (Remote Access / Client-to-Site)

کارمند بیرون از شرکت است (خانه، سفر، شعبه دیگر). با VPN وصل می‌شود و مثل این است که داخل شبکه سازمان است:

• دسترسی به File Server، Share، ERP، CRM
• دسترسی به RDP یا ابزارهای داخلی
• دسترسی به سرویس‌های AD/DNS داخلی (در سناریوهای خاص)

مثال واقعی: شرکت حسابداری که کارکنانش در فصل مالیات دورکار می‌شوند و باید به سرورهای داخلی دسترسی داشته باشند.

2) اتصال دو شعبه (Site-to-Site VPN)

دو شبکه فیزیکی جدا (تهران و اصفهان) را از طریق اینترنت به‌صورت امن به هم وصل می‌کنید.

• کاربران هر شعبه می‌توانند منابع شعبه دیگر را ببینند
• ارتباط بین سرورها و سرویس‌ها پایدارتر و امن‌تر می‌شود

مثال واقعی: سازمانی که Domain مرکزی دارد و می‌خواهد شعبه‌ها هم به منابع مرکزی دسترسی داشته باشند.

3) راه‌اندازی ارتباط امن با دیتاسنتر/کلاود

اتصال سازمان به:

• دیتاسنتر خصوصی
• Azure / AWS / GCP (با مدل‌های VPN یا Hybrid)

مثال واقعی: شرکت نرم‌افزاری که دیتابیس در Azure دارد ولی بخشی از زیرساخت داخل سازمان است.

4) عبور امن از شبکه‌های عمومی (Wi-Fi عمومی، هتل، فرودگاه)

در شبکه‌های عمومی خطر شنود یا حملات MITM بالاست. VPN رمزنگاری را اضافه می‌کند.

مثال واقعی: ادمینی که در سفر باید با لپ‌تاپ به سرویس‌های سازمان وصل شود.

5) جداسازی سطح دسترسی و کنترل امنیتی (Segmentation & Policy)

VPN فقط «وصل کردن» نیست؛ شما می‌توانید سیاست بگذارید:

• چه کسی به چه چیزی دسترسی دارد؟
• از چه دستگاهی؟
• با چه روش احراز هویت؟

6) مدیریت و کنترل بهتر دسترسی‌ها (Audit / Logging)

در بسیاری از سازمان‌ها، VPN به‌عنوان یک نقطه کنترل:

• گزارش‌گیری (Log)
• بررسی اتصال‌ها
• کنترل زمان/کاربر/آی‌پی

استفاده می‌شود.

VPN دقیقاً چطور کار می‌کند؟

برای اینکه VPN درست فهمیده شود، باید ۴ قطعه اصلی را بشناسید:

1) تونل (Tunnel)

مسیر منطقی بین کلاینت و سرور VPN.

2) احراز هویت (Authentication)

سرور باید مطمئن شود شما کی هستید:

• Username/Password
• Certificate
• MFA (در برخی سناریوها)
• EAP روش‌های متنوع

3) رمزنگاری (Encryption)

داده‌ها در مسیر رمز می‌شوند تا قابل شنود نباشند.

• الگوریتم‌ها مثل AES در سطح استانداردهای امن

4) کنترل دسترسی و مسیر‌دهی (Authorization & Routing)

بعد از اتصال:

• به چه Subnetهایی Route داده شود؟
• Split Tunnel یا Full Tunnel؟
• محدودیت‌ها و Policyها

انواع VPN از نظر کاربرد

✅ Remote Access VPN (Client-to-Site)

یک کاربر → شبکه سازمان
مناسب: دورکاری، دسترسی ادمین، کاربران سیار

✅ Site-to-Site VPN

شبکه A → شبکه B
مناسب: شعب، اتصال سازمان به دیتاسنتر

Split Tunnel vs Full Tunnel (یک تفاوت بسیار مهم)

Split Tunnel

فقط ترافیک مربوط به شبکه سازمان از VPN می‌رود؛ بقیه اینترنت مستقیم است.

• مزیت: مصرف کمتر پهنای باند VPN
• ریسک: اگر سیستم آلوده باشد، مسیرهای دوگانه ممکن است خطر ایجاد کند

Full Tunnel

همه ترافیک اینترنت و شبکه از VPN عبور می‌کند.

• مزیت: کنترل بیشتر، امن‌تر برای کاربرهای حساس
• هزینه: پهنای باند و منابع بیشتر

پروتکل‌های VPN مهم در دنیای مایکروسافت و شبکه‌ها

1) PPTP

قدیمی و ساده، اما از نظر امنیتی ضعیف‌تر و معمولاً توصیه نمی‌شود مگر برای سناریوهای خاص/قدیمی.

• مزیت: راه‌اندازی سریع
• نقطه ضعف: امنیت پایین‌تر نسبت به استانداردهای امروز

2) L2TP/IPsec

ترکیب L2TP با IPsec برای رمزنگاری قوی‌تر

• مزیت: امنیت خوب، استاندارد
• نکته: معمولاً نیاز به تنظیمات و گاهی Certificate دارد

3) SSTP

VPN روی SSL/TLS (معمولاً روی پورت 443)
برای شبکه‌هایی که NAT/Firewall سخت‌گیر دارند، خیلی کاربردی است چون شبیه HTTPS است.

• مزیت: عبور راحت‌تر از فایروال‌ها
• نیاز مهم: Certificate معتبر و درست

4) IKEv2

مدرن‌تر، پایدار، مناسب برای موبایل و تغییر شبکه (Wi-Fi به LTE)

• مزیت: پایداری عالی، امنیت قوی
• نکته: پیاده‌سازی درست و سازگاری مهم است

5) OpenVPN / WireGuard (غیر مایکروسافتی/متداول در دنیا)

در بسیاری از سازمان‌ها محبوب‌اند (بخصوص در لینوکس/فایروال‌ها).

• مزیت: انعطاف بالا، جامعه کاربری بزرگ
• در ویندوز هم قابل استفاده هستند ولی در خانواده RRAS مایکروسافت «هسته اصلی» نیستند.

بسترهای پیاده‌سازی VPN (کجا می‌توانید VPN اجرا کنید؟)

1) Windows Server (RRAS / Remote Access)

سناریوهای رایج:

• VPN Server روی Windows Server 2012/2016/2019/2022
• مدیریت کاربران با AD
• ترکیب با NPS/RADIUS برای سیاست‌ها

2) فایروال‌ها و تجهیزات شبکه (مثل Cisco / Fortinet / Mikrotik)

بیشتر در سازمان‌های بزرگ یا امنیت‌محور استفاده می‌شوند.

3) Cloud VPN

VPN در Azure/AWS برای Hybrid و دسترسی به منابع ابری.

تفاوت VPN مایکروسافت با VPN سیسکو (واقعاً چه فرقی دارند؟)

این بخش را دقیق بخوانید چون سؤال خیلی‌هاست:

✅ نگاه کلی

• Microsoft VPN (RRAS) بیشتر برای سازمان‌هایی مناسب است که زیرساخت‌شان مایکروسافتی است و می‌خواهند با هزینه کمتر و Integration بهتر با AD راه‌اندازی کنند.
• Cisco VPN معمولاً در سازمان‌هایی که شبکه/امنیت «تجهیزات‌محور» دارند و نیازهای Enterprise امنیتی/مقیاس بالا دارند، گزینه رایج‌تری است.

1) مدیریت و یکپارچگی (Integration)

• مایکروسافت: یکپارچگی عالی با Active Directory، Policyها، NPS
• سیسکو: یکپارچگی قوی با اکوسیستم سیسکو، AAA، امنیت شبکه و تجهیزات

2) مقیاس و Enterprise Features

• سیسکو معمولاً برای سناریوهای بسیار بزرگ و پیچیده‌تر «استاندارد» محسوب می‌شود.
• مایکروسافت هم در بسیاری سناریوها پاسخگوست، اما انتخاب درست به اندازه سازمان و طراحی برمی‌گردد.

3) تجربه کاربری و کلاینت‌ها

• سیسکو: کلاینت‌های معروف مثل AnyConnect (در بسیاری سازمان‌ها)
• مایکروسافت: کلاینت داخلی ویندوز + پشتیبانی از IKEv2/SSTP و…

4) هزینه و پیاده‌سازی

• مایکروسافت: اگر Windows Server دارید، معمولاً اقتصادی‌تر
• سیسکو: هزینه تجهیزات/لایسنس ممکن است بالاتر باشد اما امکانات Enterprise می‌دهد

جمع‌بندی فرزان: اگر سازمان شما مایکروسافتی است و می‌خواهید سریع و استاندارد VPN راه بیندازید، Microsoft VPN یک انتخاب منطقی است. اگر سازمان امنیت‌محور بزرگ دارید یا تجهیزات سیسکو ستون اصلی شبکه است، Cisco معمولاً انتخاب طبیعی‌تری است.

امنیت VPN: چقدر امن است و چه چیزهایی خطرناک است؟

VPN اگر درست پیاده‌سازی شود، بسیار امن است. اما «VPN امن» یعنی:

مواردی که امنیت را بالا می‌برد

• استفاده از پروتکل‌های امن‌تر (SSTP / IKEv2 / L2TP+IPsec)
• Certificate درست و معتبر
• محدود کردن کاربران و دسترسی‌ها (Least Privilege)
• MFA (اگر امکانش باشد)
• Logging و مانیتورینگ
• Patch کردن Windows Server و سرویس‌ها

اشتباهات رایج و خطرناک

• استفاده از PPTP بدون دلیل
• Password ضعیف یا اشتراک حساب کاربری
• باز گذاشتن دسترسی‌ها (مثلاً کل شبکه داخلی برای همه)
• نداشتن Log یا بررسی امنیتی
• NAT/Firewall اشتباه که باعث لو رفتن سرویس یا ناپایداری می‌شود

مثال‌های واقعی از عملکرد VPN (کاملاً پروژه‌ای)

مثال 1: شرکت با کاربران دورکار

• VPN Server روی Windows Server
• کاربران با SSTP (پورت 443) وصل می‌شوند
• دسترسی فقط به فایل‌سرور و ERP
• Split Tunnel برای کاهش مصرف اینترنت

مثال 2: اتصال دو شعبه

• Site-to-Site با L2TP/IPsec یا IKEv2
• Route بین دو Subnet
• DNS داخلی برای دسترسی به سرویس‌ها
• کنترل دسترسی به منابع حساس

مثال 3: سناریوی NAT Traversal

کاربر پشت NAT سخت‌گیر است (مثلاً اینترنت همراه/مودم سازمانی)

• SSTP انتخاب می‌شود چون شبیه HTTPS است
• مشکل عبور از NAT کمتر می‌شود

متخصص برای پیاده‌سازی VPN باید چه چیزهایی بلد باشد؟

اگر می‌خواهید VPN را «در شبکه واقعی» پیاده‌سازی کنید، این مهارت‌ها پایه هستند:

1) شبکه و TCP/IP

• Subnetting
• Routing
• NAT
• DNS
• Firewall basics

2) Windows Server Administration

• AD DS (کاربران/گروه‌ها)
• DNS Server
• مفهوم Role و Service
• Event Viewer و Troubleshooting

3) مفاهیم امنیت

• Certificate / CA (برای SSTP و برخی سناریوها)
• رمزنگاری و احراز هویت
• سیاست دسترسی (Policy)

4) در سناریوهای حرفه‌ای‌تر

• NPS/RADIUS
• MFA
• لاگ و مانیتورینگ

مسیر پیشنهادی یادگیری فرزان برای VPN (قبل و بعد)

پیش‌نیاز پیشنهادی (قبل از VPN)

1. Network+ یا معادلش (TCP/IP، NAT، Routing)
2. Windows Server (Active Directory + DNS + مفاهیم پایه ادمینی)

بعد از یادگیری VPN، مسیرهای منطقی

• Firewall و Security (برای کنترل دسترسی و طراحی امن)
• PowerShell (برای اتوماسیون، مدیریت سریع و عیب‌یابی)
• IIS / Web Publishing (اگر VPN را کنار سرویس‌های وب/Reverse Proxy استفاده می‌کنید)
• System Center / Monitoring (برای مانیتورینگ و گزارش‌گیری در سازمان‌های بزرگ)